سونوگرافی در بارداری : دوران بارداری یکی از دوران بسیار مهم و حیاتی است. به همین دلیل برای آن‌که پزشک متخصص از شرایط جنین مطلع شود، هر از چند گاهی پزشک متخصص سنوگرافی انجام می‌دهد تا از احوالات جنین با خبر شود.
به طور معمول در دوران حاملگی به مدت ۳ تا ۴ بار برای انجام سنوگرافی به پزشک مراجعه می‌کنند. البته ناگفته نماند که اگر پزشک علائم مشکوکی در مادر مشاهده کند، تعداد دفعات تجویز سنوگرافی را بیشتر می‌کند.
انواع سونوگرافی در بارداری
معمولا مادران از قبل حامگی آزمایش چکاپ کامل انجام داده‌اند و پرونده پزشکی‌شان کامل وجود دارند که این آزمایش پزشکی، به تشخیص بهتر دکتر کمک می‌کند. در ادامه انواع سنوگرافی‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.
- سونوگرافی پایه
- سونوگرافی استخوان بینی
- سونوگرافی چهار بعدی
- سونوگرافی کالر داپلر
سونوگرافی شکمی یا ابدومینال در بارداری
این سنوگرافی بر روی شکم انجام می‌شود. این نوع سنوگرافی رایجترین نوع سنوگرافی در دوران بارداری است. پزشک متخصص در حین انجام سنوگرافی برای اینکه تصاویر بهتر و واضح‌تر دیده شوند، از ژل مخصوص سنوگرافی استفاده می‌کند. این ژل مخصوص بر روی پوست شکم می‌مالد. در سه ماه اول بارداری برای انجام سنوگرافی شکمی باید مثانه شما پر باشد.
بعد از ۳ ماهگی به دلیل آن که مایع اطراف جنین وجود دارد، باید با مثانه خالی سنوگرافی انجام شود. این نکته را در نظر بگیرید انجام سنوگرافی جنین و محتویات ساک بارداری تا قبل از هفته هفتم قابل شناسایی نیست. به همین دلیل از هفته ۵ تا هفته ۷ بهتر است سنوگرافی به صورت واژینال انجام شود تا از باردار بودن و نبودن خود به طور کامل مطلع شوید. در ادامه سنوگرافی واژینال را معرفی می‌کنیم.
سونوگرافی واژینال
سنو گرافی ترانس واژینال همانطور که اشاره کردیم با مثانه خالی انجام می‌شود. این نوع روش سنوگراف پروپ سنوگرافی دارای قطر ۲ سانتی متری استریال است که با پوششی یکبار مصرف، پوشیده می‌شود.
در این حالت هم همانند سنوگرافی شکمی برای آن‌که تصاویر از وضوح کامل برخوردار شوند، پزشک مربوطه از ژل سنوگرافی استفاده می‌کند. این ژل سنو گرافی را بر روی انتهای پروپ می‌زنند. پروپ از دهانه‌ی سرویکس فاصله‌ی بسیاری دارد، به همین دلیل هیچ‌گونه آسیبی به جنین نمی‌زند، به همین دلیل است که می‌گویند عوارض ژل سنوگرافی ناچیز است.
اگر مادران خونریزی دارند، این نوع سنوگرفی هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و خونریزی را تشدید نمی‌کند.
از آن‌جا آزمایش سنوگرافی واژینال دقیقتر است، معمولا پزشک در ماه‌های ۵ و ۶ بارداری تا انتهای دوران بارداری این نوع آزمایش را تجویز می‌کنند.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
نوع دیگری از سنوگرافی‌ها، سنوگرافی‌های سه بعدی در بارداری و سنوگرافی چهار بعدی در بارداری است که در این نوع سنوگرافی از حالت‌های جنین فیلم‌برداری می‌شود و قطعات تصویر بر روی یکدیگر منطبق قرار می‌گیرند. تمامی حرکات جنین در فیلم قابل مشاهده است. این نوع سنوگرافی به دلیل آن‌که بسیار واضح و شفاف است، اطلاعات دقیقی را ضبط می‌کند و به تشخیص پزشک کمک می‌کند.
ممکن است این سوال برای شما ایجاد شود که در چه مواقعی به انجام سنوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی نیاز داریم و پزشک چرا همیشه این نوع سنو را برای ما تجویز نمی‌کند؟
در سنوگرافی سه بعدی تنها ظاهر جنین قابل مشاهده است که پزشکان انجام این نوع سنوگرافی را پیشنهاد نمی‌دهند. تنها در یک حالت پزشک به انجام این آزمایش توصیه می‌کند، آن هم زمانی است که پزشک می‌خواهد بررسی کند که جنین شما ناهنجاری‌های جسمی دارد یا خیر.
در واقع زمانی‌که پزشک به داشتن ناهنجاری‌های جنینی شک می‌کند، برای تشخیص کامل انجام این سنوگرافی را تجویز می‌کند. برخی معتقدند که انجام متعدد این سنوگرافی مشکلات و خطراتی به دنبال دارد، ولی هنوز سند علمی و ثبت شده‌ای وجود ندارد، اما بهتر است رعایت کنید.
سونوگرافی داپلر
سنو گرافی داپلر یا داپلر رنگی و کالر داپلر از طریق امواج صوتی با فرکانس بالا انجام می‌شود. یکی از کاربردهای مهم این نوع آزمایش این است که وضعیت خون‌رسانی اعضای مختلف جنین را مورد بررسی قرار می‌دهد. معمولا پزشکان، زمانی‌که اختلالی در جنین مشاهده کنند، انجام این سنوگرافی را تجویز می‌کنند.
از مهم‌ترین اختلالات می‌توان به اختلاف سن جنین با سنی که در سنوگرافی اخیر مشاهده شده، نام برد. در این حالت زمان آخرین قاعدگی مادر محاسبه می‌شود و سن مورد انتظار را با سن جنین مقایسه می‌کنند.
یکی‌دیگر از نکات مهم، عدم رشد جنین است. با بررسی نحوه‌ی خون‌رسانی به جنین توسط پزشک، کاملا مشخص می‌شود که رشد جنین در چه مرحله‌ای قرار دارد و برای بهبودی و رفع این مشکل به چه درمان‌هایی نیاز است.
نقش سونوگرافی در ارزیابی سلامت جنین
هدف اصلی انجام انواع سونوگرافی در بارداری، بررسی سلامت جنین و وضعیت رشد جنین زیر نظر پزشک است. پزشک متخصص با انجام سنوگرافی اگر علائم هشداردهنده‌ای در جنین یا مادر وجود داشته باشد، به سرعت برطرف می‌کند و از بروز مشکلات حاد پیشگیری شود. در حالت عادی در دوران بارداری در چهار مرحله سنوگرافی انجام می‌شود.
مرحله‌ی اول: در انتهای ماه دوم بارداری برای تایید نهایی بارداری و بررسی سلامت قلب جنین و ضربان قلب او.
مرحله‌ی دوم: در انتهای ماه سوم بارداری برای ارزیابی میزان پیشرفت بارداری و آزمایش غربالگری قبل از تولد در سه ماه اول بارداری.
مرحله‌ی سوم: پزشک متخصص در ماه پنجم بارداری برای بررسی میزان رشد جنین و غربالگری دوم، سنوگرافی آنومالی اسکن را تجویز می‌کند.
مرحله‌ی چهارم: برای تشخیص بیماری دیررس، بررسی وزن جنین و مقدار مایع آمنیوتیک در ماه هفتم بارداری پزشک انجام سنوگرافی را تجویز می‌کند.
جدا از ۴ مرحله‌ی مهم، در اثر شرایط مختلف ممکن است، پزشک سنوگرافی‌های دیگری را هم تجویز کند تا به طور دقیق، وضعیت جنین و مادر را بررسی کند و در صورت وجود مشکل، درمان‌های لازم انجام شود.
هم‌چنین برخی پزشکان لازم می‌دانند که سنوگرافی در ماه آخر بارداری انجام شود، برای آن‌که وضعیت جنین و محل قرارگیری آن تعیین شود و زمان مناسب برای زایمان مشخص شود.
اهمیت سونوگرافی در بارداری
سنوگرافیست در زمان سونوگرافی در بارداری با دقت گزارشی از سنوگرافی انجام شده توسط جنین تهیه می‌کند. در ادامه دو موردی که در گزارش سنوگرافی ذکر می‌شود و از اهمیت بسیاری برخوردار است را برای شما آورده‌ایم.
- یکی از مهم‌ترین اهداف انجام سنوگرافی تشخیص تعداد ضربان قلب جنین است. خوب است بدانید که قلب جنین بسیار تند می‌زند و در هر دقیقه ۱۲۰ تا ۱۸۰ ضربان می‌زند. اگر کمتر از این محدوده باشد، در سنوگرافی مشخص می‌شود و پزشک حتما باید دلیل آن را تشخیص دهد.
- یکی‌دیگر از فاکتورهای مهم در سونوگرافی در بارداری، محاسبه سن جنین است که توسط شاخص‌های اندازه‌گیری سن جنین را تخمین می‌زنند. در سه ماه اول بارداری از طریق اندازه فرق سر تا نشیمنگاه جنین می‌توانند سن جنین را محاسبه کنند. بعد از سه ماهگی جنین از طریق دور سر، قطر سر و طول استخوان ران جنین، سن جنین را تخمین می‌زنند.
اگر به اندازه یک هفته تا ۱۰ روز سن جنین با سن تخمین زده شده، اختلاف داشته باشد، هیچ مشکلی وجود ندارد و کاملا طبیعی است، اما اگر اختلاف سن زیاد باشد، حتما باید پزشک وضعیت جنین را بررسی کند تا خطری سلامت جنین و مادر را تهدید نکند.
کلام آخر
همانطور که در این مقاله خواندید سنوگرافی مهم‌ترین اطلاعات را از وضعیت جنین و مادر در اختیار پزشک قرار می‌دهد و انجام آن تحت نظر پزشک بسیار مهم و ضروری است.
اگر شما باردار هستید و پزشک‌تان زمانی را برای انجام سونوگرافی تعیین کرده، حتما در زمان مشخص شده به انجام سنوگرافی بپردازید و گزارش سنوگرافی را به پزشک خود نشان دهید تا از سلامت جنین خود مطمئن شوید.
معمولا در هفته ۳۶ بارداری انجام می‌شود که دلیل آن بررسی رشد جنین، جایگاه سر جنین برای تعیین نوع زایمان و میزان رسیدگی جفت و محل آن صورت می‌گیرد.
خیر. تعدادی از پزشکان نسبت به معاینه سونوگرافی غیرمهم و زیاد از حد هشدار می‌دهند با این حال تا کنون گزارشی مبنی بر ضرر رساندن سونوگرافی به جنین ثبت نشده است. مخصوصا اگر سونوگرافر تمامی موارد استفاده از دستگاه را رعایت کند، هیچ مسئله‌ای برای مادر و جنین بوجود نمی‌آید.
خیر. پیاده روی، نشستن طولانی مدت در ساعات اداری و حتی در خانه زیاد مشغول کار بودن هیچکدام باعث القای زایمان زودرس نمی‌شود. پیاده‌روی بر موقعیت رحم شما و زایمان طبیعی راحت اثر می‌‌گذارد.
اطلاعات عمومی:
برنامه ریزی بارداری
بسیاری از زنان باید قبل از باردار شدن برنامه ریزی بارداری را شروع کنند.
زنان یا زوج هایی که در معرض خطر یا سابقه خانوادگی بیماری ژنتیکی (ارثی) هستند، ممکن است مشاوره ژنتیک را به عنوان گامی در برنامه ریزی بارداری دریافت کنند.
برای بهترین نتایج، شرایط پزشکی مزمن باید قبل از شروع بارداری درمان و تحت کنترل باشد.
ترک سیگار و پرهیز از مصرف الکل یا مواد مخدر غیرقانونی شانس زنان را برای داشتن یک بارداری سالم و نوزاد به شدت افزایش می دهد.
میزان وزنی که یک زن در دوران بارداری باید به دست آورد تا حدی به وزن قبل از بارداری او بستگی دارد.
یک زن می تواند به محض اینکه استفاده از کنترل بارداری را متوقف کند باردار شود. برخی از داروهای ضد بارداری هورمونی طولانی مدت ممکن است نیاز به یک دوره زمانی داشته باشند تا اثرات هورمونی از بین بروند.
زنانی که قصد بارداری دارند باید از مکمل های اسید فولیک استفاده کنند تا احتمال نقص لوله عصبی در جنین کاهش یابد.
برخی از انواع ماهی ها می توانند سرشار از جیوه یا سموم باشند و برای زنان باردار توصیه نمی شود.
ورزش بخشی از یک سبک زندگی سالم است و برای اکثر زنان باردار با بارداری های بدون عارضه توصیه می شود.
اگر قصد باردار شدن دارید، مهم است که همه داروها، نسخه یا بدون نسخه (OTC) را با پزشک خود بررسی کنید.
فعالیت جنسی برای اکثر زنان باردار بی خطر است.
برخی از عفونت ها مانند ویروس زیکا، سرخجه، توکسوپلاسموز و پاروویروس B19 ممکن است برای جنین خطرآفرین باشد.
زنانی که در برابر ویروس سرخجه مصون نیستند باید قبل از بارداری واکسینه شوند.
زنان آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی یا هپاتیت B ممکن است در دوران بارداری یا در حین زایمان برای کاهش احتمال انتقال این عفونت‌ها به نوزاد خود دارو مصرف کنند.
برنامه ریزی بارداری چیست؟
برای بسیاری از زنان، برنامه ریزی بارداری قبل از باردار شدن شروع می شود. برخی دیگر وقتی از بارداری آگاه شدند تصمیم می گیرند برنامه ریزی را شروع کنند. اگرچه امکان داشتن یک بارداری سالم و نوزاد بدون برنامه بارداری وجود دارد، تهیه یک برنامه بارداری یکی از راه‌های اطمینان از این است که کودک شما بهترین شانس را برای سالم بودن دارد و شما بارداری سالمی دارید. برنامه ریزی برای بارداری معمولاً شامل موارد زیر است:
گفتگو با همسر و پزشک زن شامل توصیه هایی در مورد تغذیه و ویتامین ها، ورزش، مشاوره ژنتیکی، افزایش وزن و نیاز به اجتناب از برخی داروها و الکل است.
گاهی اوقات برنامه ریزی بارداری شامل برنامه ریزی برای باروری و برنامه ریزی آمیزش جنسی برای زمانی از ماه است که زن باروری بیشتری دارد. زوج هایی که رابطه جنسی منظم دارند و هنوز باردار نیستند، معمولاً به متخصص زنان و زایمان مراجعه می کنند. متخصصان زنان و زایمان به طور کلی توصیه می کنند که زوج های سالم زیر ۳۵ سال قبل از مراجعه به متخصص زنان و زایمان به مدت یک سال اقدام به بارداری کنند. زنان بالای ۳۵ سال ممکن است بخواهند ۶ ماه پس از تلاش برای باردار شدن با یک متخصص زنان و زایمان مشورت کنند.
برخی از زنان ممکن است تا زمانی که علائم خاصی از بارداری شروع نشده است متوجه باردار بودن خود نشوند، زیرا خونریزی خفیفی که به عنوان خونریزی لانه گزینی شناخته می شود، در حوالی دوره قاعدگی مورد انتظار خود یا به دلیل چرخه های قاعدگی نامنظم تجربه می کنند. در این زمان، زن ممکن است ناآگاهانه در معرض موادی قرار گرفته باشد که می تواند به بارداری آسیب برساند. زنانی که تصمیم می گیرند قبل از باردار شدن برنامه ریزی بارداری را شروع کنند، می توانند اقداماتی را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که از قرار گرفتن در معرض بالقوه مضر اجتناب می شود.
بیشتربدانید:بهترین زمان سونوگرافی پستان–تفسیر سونوگرافی سینه–هزینه بیوپسی–بیوپسی چیست–بیوپسی سینه
چرا برنامه ریزی بارداری مهم است؟
قبل از اینکه یک زن باردار شود، او می تواند سابقه پزشکی خود را با یک پزشک در میان بگذارد، با تمرکز بر موارد زیر:
بیماری های مزمن پزشکی مانند دیابت، بیماری تیروئید، بیماری کلیوی یا بیماری قلبی باید قبل از لقاح تحت نظارت و کنترل قرار گیرند تا بهترین شانس بارداری سالم را داشته باشند.
زنان می توانند برای تعیین اینکه آیا آنها به ویروس HIV یا هپاتیت B آلوده شده اند، آزمایش شوند، بنابراین درمان مناسب در دوران بارداری یا هنگام تولد می تواند به جلوگیری از انتقال عفونت به نوزاد کمک کند.
سابقه واکسیناسیون و پاسخ ایمنی به آبله مرغان (واریسلا) و سرخجه (سرخک آلمانی): وضعیت ایمنی زن در برابر این دو عفونت که می تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند را می توان با آزمایش خون تعیین کرد. اگر زنی در برابر این عفونت ها مصون نباشد، ممکن است قبل از اقدام برای باردار شدن واکسیناسیون انجام شود. پس از دریافت واکسن آبله مرغان، زنان باید قبل از اقدام به بارداری ۳۰ روز صبر کنند. اقدامات احتیاطی نیز باید در برابر ایجاد برخی عفونت های دیگر انجام شود.
زوج‌هایی که سابقه بیماری‌های ارثی دارند، فرزندان دیگری با بیماری‌های ژنتیکی دارند یا سابقه خانوادگی بیماری‌های خاص دارند، ممکن است قبل از بارداری مشاوره ژنتیک دریافت کنند. پزشک می تواند به شما کمک کند تا تعیین کنید که آیا مشاوره ژنتیک برای شما مناسب است یا خیر.
ترک سیگار به طور قابل توجهی شانس بارداری سالم را افزایش می دهد و زنانی که قصد بارداری دارند باید از مصرف الکل خودداری کنند. کسانی که مشکلات سوء مصرف مواد دارند باید قبل از برنامه ریزی بارداری تشخیص داده شوند و درمان شوند.
