معمولا برای نمونه برداری از کبد، بیوپسی انجام میشود. بیوپسی کبد یکی از دقیقترین روشها برای بررسی آسیبهای موجود در کبد میباشد. از آسیبهایی که بیوپسی در مشخص کردن میزان آنها مفید است میتوان به التهاب کبد و فیبروز اشاره کرد اما شایعترین بیماری که با بیوپسی کبد مشخص میشود، کبد چرب است.
برای نمونه برداری دقیق در هریک از بیماریها با توجه به دستور پزشک میتوان از این روش استفاده کرد. با نمونه برداری از کبد و بررسی نمونه کبد، جزئیات کاملتری از آنچه در کبد رخ داده است به دست میآید ، که با انجام سونوگرافی یا سایر آزمایشات و تصویربرداریها قابل تشخیص نیست. در این مقاله از مرکز تصویر برداری جردن با این نوع نمونه برداری بیشتر آشنا خواهیم شد.
علل انجام بیوپسی کبد
بیوپسی کبد شدت و میزان پیشرفت بیماریهای کبدی را مشخص میکند. این روش اولین بار در سال ۱۸۸۳ توسط پال ارلیش ابداع شد.
نمونه برداری کبد در تشخیص علت، میزان و نوع بسیاری از بیماریها و آسیبهای کبدی کمک کننده است. از درگیریهای کبدی که با بیوپسی کبد قابل تشخیصاند میتوان به بیماریهای التهابی کبد ناشی از ویروسهای هپاتیت B و C، واکنشهای دارویی کبد، بیماریهای متابولیک مانند بیماری ویلسون Wilson disease و هموکروماتوزHemochromatosis و سرطانهای کبد، اشاره کرد.
از علل انجام بیوپسی کبد نیز میتوان به یافتن علت زردی، فهمیدن علت نتایج تستهای خونی غیر طبیعی کبدی (تستهای آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز)، مشاهده میزان التهاب کبدی و یا اسکار ناشی از بیماریهای کبدی، فیبروز کبد، بررسی وضعیت هموکروماتوز و بیماری ویلسون، بررسی پاسخ به درمان برای بیماری کبدی، تعیین میزان سمیت داروهایی مثل متوتروکسات بر روی کبد، مشاهده کارایی کبد پیوند زده شده، وجود تبهای مداوم، بررسی توده کبدی یافت شده در تصویر برداری با پرتوی ایکس، سونوگرافی، و یا سی تی اسکن و بزرگ بودن کبد یا طحال اشاره کرد.
در صورت وجود هریک از علائم میتوانید با مراجعه به مرکز تصویر برداری جردن، یک بیوپسی کبد مطمئن انجام دهید.
آمادگیهای لازم برای انجام بیوپسی کبد
۱) قبل از بیوپسی کبد آزمایش خون انجام میشود. این کار برای آگاهی از وضعیت انعقادی خون انجام میشود تا برای جلوگیری از خونریزی حین نمونه برداری، در صورت نیاز تزریق پلاکت(Platelet)، پلاسمای تازه منجمد (Fresh Frozen Plasma ) و ویتامین K صورت گیرد. این تزریق برای افرادی انجام میشود که خون آنها رقیق بوده و یا مشکلات انعقادی داشته باشند. البته در صورت وجود میزان بالای بیماری، از انجام بیوپسی از طریق پوست جلوگیری خواهد شد.
۲) فرد باید ۶-۸ ساعت قبل از نمونه برداری ناشتا باشد. همچنین پس از انجام بیوپسی بهتر است تا ۲ ساعت چیزی نخورد.
۳) قبل از عمل سونوگرافی به منظور تشخیص اندازه کبد، بررسی توده احتمالی کبدی و وضعیت مایع در شکم انجام میشود.
۴) با توجه به اینکه برای بی حسی پوست شکم معمولا از لیدوکائین استفاده میشود تست حساسیت مورد نیاز است.
۵) در صورتی که بیمار آسپرین، بروفن و یا وارفارین مصرف کند باید یک هفته قبل از نمونه برداری با نظر پزشک مصرف داروها را متوقف کند. چرا که این داروها احتمال خونریزی حین نمونه برداری را افزایش میدهند.
مراحل بیوپسی کبد
در حالت کلی ابتدا از طریق ورید دست، آنژیوکت را وارد میکنند تا داروی بیحسی و آرام بخش وارد جریان خون شود. سپس پزشک، محل ورود سوزن نمونه برداری را با یک تیغ خیلی ظریف باز کرده و سپس سوزن نمونه برداری را از پوست و فاصله بین دندهای به سمت کبد عبور میدهد. قبل از این کار، بین دندهها در قسمت نزدیک کمر بی حس شده است. سپس از بیمار خواسته می شود تنفس آهسته ولی بلند داشته باشد همچنین ممکن است هنگام نمونه برداری نیاز باشد تا بیمار نفس خود را برای چند ثانیه حبس کند تا ثبات و آرامش بدن حفظ شده و نمونه به درستی خارج شود. ممکن است نمونه برداری چند بار انجام شود تا نمونه کافی به دست آید. در آخر محل نمونه برداری به دقت پانسمان میشود .
انواع بیوپسی کبد
نمونه برداری از کبد در ۴ روش مختلف از طریق پوست، از طریق ورید ژوگولر، از طریق الپاروسکوپ و از طریق جراحی انجام میشود.
1) روش نمونه برداری کبد از طریق پوست (Percutaneous liver biopsy) :
این روش رایجترین روش بیوپسی کبد است که در طول آن بیمار در حالت خوابیده قرار گرفته و سوزن نمونه برداری به کمک سونوگرافی وارد پوست میشود. قبل از ورود سوزن محل بین دندهها بیحس شده و بیمار دردی حس نخواهد کرد.
انجام نمونه برداری کبد در مدت کمتر از ربع ساعت قابل انجام است. سپس پانسمان محل نمونه برداری انجام شده و جهت پیشگیری از خونریزی احتمالی از محل نمونه برداری، بیمار تا چند ساعت روی کیسه شنی میخوابد. در طول این مدت نبض و فشار خون بیمار به طور مرتب کنترل میشود.
۲) روش نمونه برداری کبد از طریق ورید ژوگولر ((Transjugular liver biopsy:
در این روش لوله بسیار نازکی از طریق ورید ژوگولر یا همان ورید گردنی به سمت ورید کبدی رسیده و سپس سوزنی از داخل این لوله، به کبد وارد شده و نمونه برداری کبد انجام میشود.
این روش معمولا در بیماران مبتلا به اختلالات انعقادی، وجود مایع فراوان در شکم و یا در بیماران چاق مورد استفاده قرار میگیرد. نمونه بدست آمده از این روش معمولا بسیار کوچک است و تشخیص در آن سخت است. همچنین هزینه این روش بالاتر است.
۳) روش نمونه برداری از طریق لاپاروسکوپ (Laparoscopic liver biopsy) :
در این روش لولهای مجهز به دوربین از طریق پوست شکم وارد میشود. این روش در نمونه برداری کمتر مورد استفاده قرار میگیرد چرا که عوارض آن بیشتر است.
۴) روش نمونه برداری از طریق جراحی :
این روش فقط در مواردی که نیاز به جراحی باز در اطراف کبد باشد، انجام خواهد شد. یعنی تنها برای انجام بیوپسی کبد، جراحی انجام نمیشود.
مراقبت های بعد از انجام بیوپسی
- بعد از ترخیص از بیمارستان فعالیتهای بدنی و ورزشهای سنگین تا چند هفته انجام نخواهد شد.
- پانسمان محل نمونه برداری روز بعد از انجام نمونه برداری کبد در صورت عدم وجود ترشحات یا خونریزی قابل برداشتن است و بیمار میتواند استحمام نماید.
- ممنوعیت نوشیدن آب و غذا تا ۲ ساعت پس از انجام نمونه برداری ادامه خواهد داشت.
- · 2 ساعت بعد از عمل مراقبت و چک کردن فشار خون انجام خواهد گرفت و ظرف یک روز بیمار مرخص میشود.
توجه داشته باشید که در صورت وجود تب و لرز، سرگیجه، درد قفسه سینه، شوک و بی اثر بودن مسکنهای تجویز شده بر درد حتما به پزشک مراجعه کنید.
عوارض بیوپسی کبد
درد: درد یکی از شایعترین عوارض بیوپسی کبد است که احتمالا به میزان چند ساعت تا چند هفته باقی بماند. درد به صورت مبهم در قسمت بالا و راست شکم حس شده و گاهی به علت تحریک دیافراگم به شانه راست انتشار مییابد. شایان ذکر است که در موارد درد شدید، احساس تنگی نفس، خونریزی از دستگاه گوارش، خونریزی یا ترشحات از محل نمونه برداری کبد، تهوع و استفراغ و سرگیجه باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
خونریزی: خونریزی معمولا به صورت عادی در بیوپسیهای دیگر چون بیوپسی کلیه نیز وجود دارد. این حالت به صورت ایجاد لخته در زیر کپسول کبد (Subcapsular hematoma )، خونریزی از مجاری صفراوی و خونریزی به داخل حفره شکم میتواند بروز کند. البته همانطور که ذکر شد در صورت خونریزی شدید و عدم انعقاد، تدابیر درمانی انجام خواهد شد.
خونریزی زیر کپسول کبدی شایعترین نوع خونریزی است که میتوان توسط سونوگرافی از کبد تشخیص داد.
التهاب صفاق به علت صفرا (Billiary peritonitis): این حالت از نادرترین عوارض نمونه برداری کبد است که در اکثر موارد خفیف و خود محدود شونده بوده ولی در صورت تشدید علائم میتوان با اندوسکوپ ترمیم کرد.
کولاپس ریوی، عفونت شکم و آسیب به رودهها نیز از خطرات احتمالی بیوپسی کبد هستند که البته در صورت انجام صحیح و مراقبت بسیار نادر هستند. نگران نباشید! شما برای انجام کامل و صحیح نمونه برداری خود میتوانید به مرکز نمونه برداری جردن مراجعه کنید.
موارد منع نمونه برداری کبد
در حالتهایی که وضعیت عمومی بیمار نامناسب باشد و یا بیماری مشکل ساز دیگری وجود داشته باشد از انجام بیوپسی خودداری میشود. البته در اکثر موارد میتوان از روشهای دیگر نمونه برداری مانند آنچه بیان کردیم استفاده کرد. از بیماریها و موارد منع نمونه برداری کبد میتوان به عوامل زیر اشاره کرد.
۱) اختلالات انعقادی شدید که احتمال خونریزی پس از نمونه برداری کبد را افزایش دهند.
۲) وجود مایع در حفره شکم به صورت آسیت (Ascitis) متوسط و شدید
۳) وجود نوعی اختلال عروقی کبد به نام همانژیوم کبدی
داروهای بیوپسی کبد
یکی از اقداماتی که قبل از انجام بیوپسی کبد انجام میشود، اطلاع کامل از داروهای مصرفی بیمار است. در این حالت تمام داروهایی که احتمال خونریزی بعد از نمونه برداری را افزایش میدهند به طور موقت قطع میشوند.
از داروهایی که در زمان انجام نمونه برداری منع مصرف دارند میتوان به آسپیرین، داروهای گروه ضد التهاب غیر استروئیدی (Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs) مانند ایپوپروفن (Ibuprofen)، و داروهای رقیق کننده خون اشاره کرد.
بیوپسی کبد در مرکز تصویر برداری جردن
در صورتی که برای بیوپسی کبد به دنبال یک مرکز تخصصی و مطمئن هستید، مرکز تصویر برداری جردن زیر نظر دکتر هدایی بهترین خدمات را به شما عرضه خواهد کرد. همچنین میتوانید پیش از مراجعه به مرکز تصویر برداری جردن، از مشاوره رایگان متخصصین بهرهمند شوید و سپس برای بیوپسی کبد تصمیم نهایی خود را اتخاذ کنید.