پستان فیبروکیستیک اختلالی خوش خیم و شایع در بین بانوان است. کیست پستان مضر یا خطرناک نیست اما ممکن است برای بعضی از خانمها آزار دهنده یا دردناک باشد. کیست سینه، اغلب کیسهای پر از مایع است که در بافت پستان ایجاد میشود و اندازههای مختلفی دارد. در واقع کیستها در بخشهایی از لوبهای سینه و به علت تغییرات بدنی و هورمونی تشکیل میشوند. کیستها میتوانند بسیار بزرگ بوده و حتی موجب تغییر اندازه در پستان شوند و یا بسیار کوچک باشند و بدون چشم مسلح دیده نشوند. البته باید توجه داشت که کیست بزرگتر حتما خطرناکتر نیست.
تحقیقات نشان میدهد که بیش از ۵۵ درصد بانوان در طول زندگی کیست پستان را تجربه میکنند. پستان فیبروکیستیک معمولا در سنین بارداری بیشتر اتفاق میافتد اما شیوع آن در زمانهای دیگر نیز وجود دارد. همانطور که اشاره شد، کیستها خطرناک نیستند اما در صورت عدم توجه و درمان احتمال تبدیل کیست به عفونت پستان وجود دارد.
کیست پستان در چه کسانی اتفاق میافتد؟
کیست پستان در بانوان معمولا در سنین ۲۰ تا ۵۰ سال اتفاق میافتد. این شیوع در زنانی که به سن یائسگی نزدیک میشوند بیشتر است. در دوران پس از یائسگی علائم کیست برطرف میشوند. به همین علت پزشکها توصیه میکنند که بانوان بین۵۰ تا ۷۴ ساله، حداقل سالی یک بار ماموگرافی انجام دهند. ماموگرافی یک عکس رادیوگرافی ساده از پستان است که میتواند تمامی عارضههای مربوط به سینه چون کیست، عفونت و سرطان سینه را تشخیص دهد.
در حالت کلی توصیه میشود تمامی بانوان حداقل یک بار در سال به پزشک زنان مراجعه کنند تا از نظر ابتلا به بیماریهای شایع زنان چون کیست، مورد معاینه قرار بگیرند. در سنین بالای چهل سال، این الزام با توجه به احتمال بالای ابتلای زنان به سرطان بیشتر است. همچنین افرادی که در طول زندگی خود به دفعات دچار کیست شدهاند، باید در سنین میانسالی تحت نظر پزشک قرار گیرند و غربالگریهای لازم سرطان روی آنها انجام شود.
عوامل ایجاد کیست پستان
در حال حاضر دلیل کیست پستان به طور دقیق یافت نشده است. اما احتمال داده میشود که هورمونهای تولید مثلی چون استروژن در تولید فیبروکیستیک پستان نقش داشته باشند. از بین رفتن علائم کیست در یائسگی نیز به همین علت است. زیرا نوسان و تولید این هورمونها در دوران یائسگی کاهش مییابد و ترشح هورمونها تثبیت میشود.
در حالت کلی نوسانات هورمونهای تولیدمثل در بانوان ۲۰ تا ۵۰ ساله باعث واکنشهای رحمی شده و تغییرات ظاهری چون کیست در پستانها ایجاد میکند. این تغییرات هورمونی باعث ایجاد تورم، برآمدگی و درد شدید در پستان میشود. البته این تغییرات هورمونی دلیل اصلی تشکیل کیست سینه در افراد نیست بلکه ممکن است یک عامل تحریک کننده دیگر وجود داشته باشد.
فیبروکیستیک پستان در اثر تجمع مایعات در بافت غدهای پستان ایجاد میشود. در واقع هر یک از پستانها شامل بخشهایی از بافت غدهای با وظیفه تولید شیر و نوسانات بارداری هستند. بافت غدهای معمولا به اجزای کوچکتری تقسیم میشود. تجمع مایعات در این بخش ایجاد تورم و ضخامت در بافت چربی و فیبرهای نگهدارنده سینه میکند. در نتیجه تمامی این اتفاقات، کیست سینه ایجاد میشود. کیستها گاه خودبخود از بین رفته و گاه نیاز به درمان و تخلیه پیدا میکنند.
علائم پستان فیبروکیستیک
قبل از پریود، سینههایی که کیست دارند معمولاً بزرگ و دردناک میشوند. خوشبختانه کیست ها به ندرت سرطانی(بدخیم) میشوند که ممکن است در اثر انسداد غدد پستان ایجاد شوند.
یکی از علائم اصلی کیست وجود غدههای آبکی و قابل لمس در زیر پوست است اما این غدهها همیشه قابل لمس نیستند و با سونوگرافی معلوم میشوند. پزشکان و متخصصان معمولا توصیه میکنند که خودآزمایی منظم از سینه انجام شود تا در تشخیص این اختلال کمک کننده باشد. در حالت کلی علائم پستان فیبروکیستیک شامل تورم یا برآمدگی صاف، متحرک یا بیضی شکل، برآمدگیهای ثابت یا متحرک، تغییر اندازه هفتگی در غدهها و پستان، درد زیربغل، تغییر حالات در نوک سینه، ترشحات زرد و قهوهای در نوک سینه و هرگونه علائم درد و گرمی در سینهها و اطراف هستند.
توجه داشته باشید که در صورت وجود ترشحات قرمز رنگ و یا خونی، حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا احتمال وجود سرطان پستان در این حالت بیشتر است. همچنین توجه داشه باشید که کیست پستان باعث بروز سرطان نمیشود اما در افرادی که علائم مکرر و متفاوت دارند نیاز به بررسی و سونوگرافی خواهد بود. در صورت عدم تشخیص ماهیت کیست، پزشک معمولا بیوپسی سینه را پیشنهاد میدهد.
انواع کیست پستان
کیستهای پستان انواع مختلفی دارند اما در حالت کلی به دو نوع ماکروکیست و میکروکیست تقسیم میشوند. تفاوت اصلی این دو نوع در تشخیص و اندازه آنهاست. ماکروکیستها اندازه بزرگتری در حدود ۲ سانتی متر داشته و در بیشتر موارد حتی با معاینه فیزیکی قابل تشخیصاند. اما میکروکیستها بسیار کوچک بوده و برای تشخیص و بررسی نیاز به تصویر برداری دارند.
همچنین کیستها از لحاظ محتویات درونی متفاوتاند و زمان پایداریشان مختلف است. برخی از کیستها دردناک بوده و برخی بدون درد هستند. همچنین همه کیستها لزوما ترشحات نداشته و فقط برخی از آنها باعث ترشحات چرکی میشوند. به همین علت معمولا وجود کیست ایرادی برای شیردهی ایجاد نمیکند.
کیست پستان چگونه درمان میشود؟
کیستها به تنهایی نشان دهنده مشکل جدی در بدن زنان نیستند و در بسیاری از موارد بدون نیاز به درمان یا با استفاده از درمانهای اولیه کاملا برطرف می شوند. پزشک متخصص با انجام معاینه فیزیکی پستان، سونوگرافی، ماموگرافی یا سی تی اسکن، پستان فیبروکیستیک را تشخیص میدهد.
در برخی موارد برای حصول اطمینان بیشتر و یا تشخیص غدههای سرطانی از بیوپسی نیز استفاده میشود. بیوپسی یک روش تشخیصی است که در آن با فرو کردن سوزن بیوپسی به کمک سونوگرافی یک عمل جراحی سرپایی برای از بین بردن مایع یا بافت کیست سینه توسط پزشک متخصص صورت میگیرد.
این امر شامل هدایت یک سوزن بسیار ریز به داخل کیست و جذب مایعات از آن (آسپیراسیون) است. انجام این کار همچنین به عنوان درمانی برای این بیماری مفید واقع میشود. به این صورت که پس از رسیدن سوزن به مایعات و تخلیه آن، کیست متلاشی شده و از بین میرود. پس از این عمل امکان بازگشت کیستها وجود دارد اما در بیشتر موارد نیازی به خروج مایع کیست وجود ندارد. در صورت برگشتهای مکرر معاینات بیشتری برای درمان انجام خواهد شد.
جراحی برای برداشتن کیست سینه نیز تنها در شرایط غیر معمول ضروری است. جراحی ممکن است در صورتی در نظر گرفته شود که کیست ناراحت کننده سینه، ماه به ماه عود کند یا اینکه کیست حاوی مایعات خونی باشد و یا علائم نگران کننده دیگری را نشان دهد.
درمانهای خانگی برای کیست پستان
درمانهای خانگی برای تسکین درد و بهبود کیستها پستان شامل مصرف مسکنها، پوشیدن سوتین مناسب، استفاده کمپرسها و تنظیم برنامه غذایی است. معمولا در کیستها با مصرف قرصهایی چون استامینوفن و ایبوپروفن تسکین پیدا میکند. در غیر این صورت میتوان از کمپرس آب گرم و سرد بر روی سینه استفاده کرد.
مواد غذایی و تغذیه نیز نقش بسیاری در پیشگیری، کنترل و درمان بیماری دارند. برای بانوان دارای کیست معمولا توصیه میشود که از خوردن موادی مثل نوشابه، قهوه، کاکائو و غذاهای چرب خودداری کنند. ورود کافئین بالا به بدن امکان ابتلا به کیست و درد آن را افزایش خواهد داد. همچنین مصرف مکملهای اسید چرب ضروری باعث کاهش علائم فیبروکیستیک پستان میشود.
روغن گل مغربی که به آن گل پامچال شب هم گفته میشود، یک اسید چرب (اسید لینولئیک) است که به صورت بدون نسخه در دسترس قرار دارد. برخی مطالعات خرد نشان میدهد که روغن گل پامچال شب ممکن است درد سینه طی چرخه قاعدگی که گاه با کیست پستان همراه است را کاهش دهد. اما شواهد قطعی نیستند.
اگر چه مکانیسم اثر این روغن به طور دقیق مشخص نیست، اما برخی از متخصصان معتقدند بانوانی که کمبود اسید لینولئیک دارند، نسبت به نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی حساستر هستند و عدم وجود این ماده درد پستان را در این بانوان ایجاد میکند.
ورزش و پیاده روی سریع و خودداری از خوردن غذاهای شور و چرب در کنترل کیست پستان بسیار مفید است.
تفاوت کیست سینه با توده سرطانی
در مقابل بیماری کیست پستان که کم خطر و شایع است بیماری دیگری وجود دارد که ممکن است در پستان بانوان ایجاد شود. تومور و یا توده نام این بیماری است که با کیستهای سینه تفاوت دارد. تفاوت اصلی این دو بیماری در مدت زمان بروز آن در افراد است. همانطور که بیان شد کیست سینه در دوران یائسگی از بین رفته و یا کمرنگ می شود. اما تومور یا توده در سینه به این صورت نبوده و با تشکیل در سینه، باعث ایجاد تغییر در بافتها میشود، و ترشحات و نوسانات هورمون استروژن و پروژسترون در طول سیکل قاعدگی را تغییر میدهد.
همین تغییرات باعث ایجاد آسیبهای جدی به سینه خواهد شد. توده و یا تومور به دو نوع خوش خیم و بدخیم تقسیم میشوند. انجام معاینات مکرر و ماموگرافی میتواند تومور را در مراح اولیه تشخیص داده و روند درمان را تسهیل کند. برای این کار میتوانید به مرکز تصویر برداری جردن مراجعه کنید.